Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

[midimariusz]

Kiedyś zadano mi pytanie na forum, czym się różni harmonia klasyczna od romantycznej.

To błahe z pozoru pytanie wymaga jednak głębszej analizy, aby odpowiedzieć.

Na Akademii Muzycznej każdy student ma za zadanie harmonizować na zajęciach pieśni w różnych stylach. Są to na ogół style:

• Styl Modalny ? najwcześniejszy historycznie,pochodzi w okresu Średniowiecza. Charakteryzuje się brakiem rozwiązań typu Dominanta ? Tonika, Dominanta septymowa ? Tonika. Stąd też nie ma tam kadencji Małej i Wielkiej doskonałej. Brak odczuwalnego ciążenia do rozwiązania. Jest to taki sobie sposób harmonizowania, piosenki tak zharmonizowane są mało wyraziste.
  
  
• Styl klasyczny ? to popularny system Dur ? moll. Właśnie taki schemat mamy w akordeonach. Dużo piosenek harmonizowanych z zastosowaniem Triady Harmonicznej (T S D). Charakterystyczne ciążenia, konieczność rozwiązania Dominanty na tonikę, na końcu utworu. Styl stosowany w epoce Baroku i nieco późniejszym. A także obecnie. Idealnie nadaje się jako akompaniament do piosenek.
  
  
• Styl romantyczny ? charakterystyczny dla epoki romantyzmu. Wprowadzono tutaj dodatkowo półtony do harmonii, opóźnienie, wyprzedzenia półtonowe i stąd taka duża różnorodność harmoniczna. Duże bogactwo akordów, często słyszane ?zgrzyty? harmoniczne, ale w dobrym guście. Nie razi ?po uszach?. Rzadziej stosowany jako akompaniament do piosenek.
  
  
• Styl późnoromantyczny typu Maxa Regera. Tutaj stosowane są bardzo odważne współbrzmienia akordowe mogące kojarzyć się z fałszowaniem. Dużo akordów opartych o dysonujące Sekundy małe czy Trytony. Nie nadaje się za bardzo do akompaniamentu pieśni czy piosenek. Raczej do koncertowania. Rzadko stosowane akordy Dur, czy moll. Są utwory, w których w ogóle nie występują te akordy.
  
  
• Styl modernistyczny ? najnowszy historycznie. Tutaj nie ma zastosowania Triada harmoniczna, całkowity brak ciążenia harmonicznego. Wszystkie akordy są tak samo ważne. Zatem nie ma rozwiązań harmonicznych. Niestety nie harmonizuję w tym stylu i wiem nie wiele na jego temat.
  
  

Przygotowałem i podzieliłem akordy na trzy części.

• Pierwsza części ? podstawowa zawiera zbiór podstawowych akordów. Dur, moll, septymowe.
• Druga części zawiera akordy używane w muzyce romantycznej, są to akordy zwiększone, zmniejszone, nonowe itp.
• Trzecia części zawiera akordy bardzo dysonujące.

Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

Należy zwrócić uwagę o odpowiedniej rejestracji instrumenty. W stylach romantycznych należy rejestrować w sposób cichy i ciemny np.: Sama ósemka w regestrze albo ósemka z czwórką dla łagodnych akordów. Dla akordów mocnych dysonujących używamy tylko pojedynczej ósemki i nic nadto.


Poniżej dałem też kilka przykładów jak harmonizować samemu na podstawie pierwszego taktu z pieśni ?Kiedy ranne wstają zorze?. Możemy tutaj zobaczyć jak wielką różnorodnością możemy przyozdobić melodię, używając nie tylko akordów Dur-moll.

Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

Jak harmonizować?
Melodię umieszczamy zawsze w górze prawej ręki ? sopran.
Jako drugi ustawiamy bas. Bach stosował zasadę, ze bas powinien poruszać się ruchem przeciwnym do kierunku melodii. Jeśli melodia idzie w górę- bas schodzi na dół. I na odwrót.

No więc jak już mamy sopran i bas, zostały nam jeszcze dwa głosy ? tenor i alt. Umieszczamy je w prawej ręce poniżej melodii. Jakich użyć współbrzmień? Przygotowałem różne akordy dla różnych stylów i można coś stamtąd wyszukać.

Wiec ostatecznie mamy jeden głos w basie i trzy w prawej ręce Jest to tzw.: ?styl organowy?. Rozszerza on bardzo możliwości brzmieniowe akordeonu, niemożliwe do uzyskania stosując klasyczny Dur-moll.

Na samym końcu znajdują się przykłady harmonizacji ze względu na kierunek ruchu basu. I tak bas może iść w dół, lub w górę, o dowolny interwał.

Style harmoniczne, rodzaje i budowa akordów, "organowy" styl na akordeonie

Słowo wyjaśnienia
Nie jestem żadnym specjalistą od współbrzmień, raczej organistą hobbystą na prowincji. A koledzy organiści z miast moją duży większy wachlarz akompaniowania i większa wiedzę niż ja. Chciałem tylko naświetlić jaką dużą różnorodność możemy uzyskać na akordeonie stosuję styl ?organowy?. Może ma ktoś jakiś utwór w tym stylu ? to niech rzuci jakiś przykład na forum. Ja kiedyś wstawiłem tutaj harmonizacje do ?Cichej nocy? (wersja romantyczna i klasyczna) oraz ?Serdeczna Matko?. Warto odszukać.


Zadanie domowe
W wolnej chwili proszę przegrać wszystkie akordy i proszę posłuchać jak różnie one brzmią. Chodzi o samą świadomość współbrzmień w zależności od stylów harmonicznych.

Wielką literą oznaczam akordy durowe, małą literą molowe - za wyjątkiem akordu c-moll - "cm".


Ćwiczenie
Proszę wybrać sobie bardzo prostą piosenkę np.: Wlazł kotek, Pojedziemy na łów itp. i spróbować ją samemu zharmonizować stylem organowym. Mile widziane publikacje własnych dokonań lub filmiki na YouTube.

Mam nadzieję, że rozumiecie teraz czym się różni harmonia klasyczne od romantycznej.

Istnieją jeszcze inne style (Blues, Jazz), ale ja tam się nie zajmuje.

Pozdrawiam
Mariusz

[Sztyc]

Nareszcie coś dla mnie.

Najbardziej zainteresowało mnie harmonizowanie   " Kiedy ranne..."   wersja rozszerzona z akompaniamentem dysonansowym.

Lajkonix....bój się ,tym razem  będzie w stylu późnoromantycznym-wczesnoporannym nawet na Akademii Muzycznej o takim okresie nie słyszeli, w podręcznikach o mnie będą kiedyś pisać.
oczywiście jak przeżyjemy czerwiec..

[Marcel]

midimariusz, dziękuję za świetny wykład i za Twoje opracowania nutowe, które udostępniłeś do tej pory na Forum. Ustawiłem Ci właśnie status VIP. Jest to forma symbolicznego wyróżnienia i podziękowanie za wkład w rozwój Forum

[Jurek_klodzko1]

  na pewno zamieszczony materiał będzie bardzo pomocny 

[midimariusz]

Dzięki

No ani w II PSM ani na Akademii możesz nie słyszeć o różnych stylach.
Akurat o tych stylach usłyszałem na warsztatach dla organistów.
To efekt kilkunastu lat studiowania różnych opracowań organowych i moje własne wnioski,podpatrywanie innych organistów i moje poniekąd nazewnictwo.

Ale powtórzę się jestem amatorem bez tytułu mgr.
------------

Jeszcze wyjaśnię jedną rzecz. Literatura podaje okres romantyzmu jako jedną całość.
Jednak w muzyce organowej jej początek i jej koniec to jakby dwie różne rzeczy.
Stosuje się innych akordów i inaczej brzmi muzyka.

Wyjaśnię to obrazowo. Jak gram używając akordów z grupy II ludzi mówią "o jak ładnie grałeś, ciekawe brzmienie" itd.
Jak dołożę dwa akordy z grupy dysonansowej to wtedy mówią "dziś fałszowałeś, w dwóch miejscach źle nacisnąłeś klawisz" No i trzeba tłumaczyć , że to tak miało brzmieć. Jak się okazało po fakcie źle zarejestrowałem instrument, zamiast w sposób romantyczny, miałem ustawioną rejestrację barokową.

No się jak komuś przeszkadza nazewnictwo to umówmy się, ze są trzy grupy akordowe A, B i C.
Po to, żeby chociaż wiedzieć jak zarejestrować instrument i w jakim stylu harmonizować.

[Lajkonix]

Bombowy wykładzik. Też dziękuję za włożoną pracę i czas.

Jedno tylko pytanko. Co to znaczy "zarejestrować organy/instrument"?:

... jak zarejestrować instrument ...

Czy to znaczy "wcisnąć odpowiedni przycisk registrowy"?

[midimariusz]

przy każdych organach masz takie klapki, albo guziki do przełączania głosów. To są rejestry/registry. Zależy, jak kto mówi. Na ogół jest ich kilkanaście - kilkadziesiąt.
masz różne barwy do dyspozycji.

I tak głosy 8' czyli ośmio-stopowe) to podstawowy głos w organach. W akordeonie to jest regesrt z symbolem kropki między dwoma liniami.

Głos 16' - to oktawa niska, w akordeonie odpowiednik kropli pod dwoma liniami.

Głos 4' - to oktawa wysoka - odpowiednik kropki nad liniami.

Jest na ogół kilka głosów 8' - w akordeonie masz co najwyżej dwa (trzy?) głosy 8 stopowe, czyli ósemki.

Jeśli są dwie ósemki to zazwyczaj są one w akordeonie przesunięte o 25 Herców. W organach nie ma tego przesunięcia, i głosy mogą się stapiać.

Mamy dodatkowo różne nazwy głosów.

Prinzipal (pryncypał) - to podstawowy mocny głos organowy, to tak jak w akordeonie dwie ósemki.

Flet - to łagodny delikatny głos - w akordeonie jedna ósemka

Dodatkowe głosy:
Puzon, Kornet, Obój, Trąbka - to głosy języczkowe. Są specjalnie robione akordeony z głosami języczkowymi. I wiem że są trochę droższe od tych standardowych.
Ale nie mam dużej wiedzy na ten temat.

No i tutaj podobieństwa się kończą.
W organach mam jeszcze dodatkowe głosy:
2' - 2 oktawy wyższy
2 2/3' - 2 oktawy i kwintę wyższy
1 1/3 - trzy oktawy i kwinta
MIX - mikstura różnych głosów np: zlepek 5 różnych

No i jak przez przypadek zarejestruje na sposób barokowy czyli :Prinzipal 8' + Prinzipal 4' + prinzipal 2'
to brzmi zupełniej inaczej niz sposób romantyczny np: Flet 8' + Flet kryty 8' + obój 8'.

No i zależy jaką masz harmonię, jakich akordów używasz, taką należy zastosować registrację.
lub w drugą stronę. Jak chcesz zagrać coś uroczystego, podniosłego to nie użyje do tego akordów z trzeciej grupy tylko z pierwszej.
Albo jak grasz na pogrzebie jakieś smutne melodie to można wtedy na ciemnych cichych barwach pojechać nieco po bandzie i dać nieco dysonansów, to wzmaga niebo emocji i sprawia wrażenie bólu po zmarłej osobie.

Lub inny przykład - grasz kolędy.
Inną rejestrację masz do wesołego "Wśród nocnej ciszy",  a inną do "Cichej nocy".
Wynika to z klimatu utworu.

Podobnie jest w akordeonie.

"Czy to znaczy "wcisnąć odpowiedni przycisk registrowy"?"
Ogólnie - to tak.

-----------
Polecam te filmiki.
http://wyszukiwarkamp3.link/pobierz/n7Yu4MjGaR8/prezentacja-sampli-skrzatusz-g-o/

[Lajkonix]

Ok. Jasne. Dzięki.

[Aron_Akord]

 świetna lekturka na po południe

[twardziel]

Dzięki Mariusz, bardzo konkretnie opisane...trochę rozjaśni mój horyzont muzyczny...

aaa i gratuluje VIP-a

[krel]

Midimariusz - wielkie dzięki za ciekawy artykuł. 
Przeczytałem z zainteresowaniem i przy okazji zapewne spróbuję się pobawić Twoimi przykładami.

Gratulacje z okazji VIP-a 

[W.Królikowski]

bravissimo Mariusz ! - wreszcie trafił tu profesjonalista (choć nie magister), bo ja w tej materii
jestem właściwie samoukiem i pianistą (skażonym jazzem), więc harmonizacja na akordeonie,
to dla mnie zupełna nowość

a na marginesie pytanie, które nurtuje mnie od dawna :
chodzi o harmonizacje pieśni kościelnych - czy to kwestia tradycji, lub może nakazu,
że dopiero w ostatnich latach udało mi się usłyszeć nieśmiałe próby śmielszej, współczesnej
harmonizacji ?

i przy okazji - ja tak zaczynam tę pieśń, ale akordów nie potrafię zapisać odpowiednim symbolem :

[midimariusz]

a na marginesie pytanie, które nurtuje mnie od dawna :
chodzi o harmonizacje pieśni kościelnych - czy to kwestia tradycji, lub może nakazu,
że dopiero w ostatnich latach udało mi się usłyszeć nieśmiałe próby śmielszej, współczesnej
harmonizacji ?

Nie potrafię odpowiedzieć.
Raczej organiści mają jakiś swój styl harmonizacji i się go trzymają.
Zauważyłem, ze Ci dobrzy organiści nie stosują nut tylko wszytko harmonizują na bieżąco podczas grania.
Raczej nikt tego nie zapisuje, jest to ulotne.
Potem sam wykonawca nie wie dokładnie jak to zagrał.

i przy okazji - ja tak zaczynam tę pieśń

Pierwszy takt:
C g6 A
Niestety g6 jest źle sharmonizowane, bo nie wolno podwajać tercji. Więc powinno być albo z G w basie, albo z G - zamiast B z prawej ręce.
Na dodatek masz równoległą oktawę w ruchu między B w basie a B w prawej - co jest też niedozwolone.
Ja jak gram g to zwykle daje E w basie, ale tutaj E musi byś w sopranie, więc nie ma wyjścia trzeba dać inny składnik w basie. I nie dublujemy głosów.


Drugi takt:
C E7/B  A7
Ponieważ E7 składa się z dźwięków e gis h d zamiast As powinno być Gis.
B w prawej ręki trzeba wyrzucić, wystarczy, że jest już w basie. Raczej staramy się nie dublować głosów.
Reszta jest jak najbardziej w porządku.

Pozdr
Mariusz

[W.Królikowski]

dziękuję za uwagi
a wszystkie błędy pochodzą stąd, że ja kieruję się nie klasyczną teorią (choć częściowo
ją znam) tylko słuchem i brzmienie tych nutek bardzo mi odpowiada

[midimariusz]

Jak to mawiają na początku był słuch, dopiero potem teoria.

Najpierw harmonizowano na wyczucie, po wielu próbach i po jakimś czasie ktoś to spisywał i sugerował, że tak brzmi dobrze , a tak źle i nie należy tak robić. I mamy teorię.
Więc warto eksperymentować, kombinować z głosami, jak coś ładnie, ciekawie zabrzmi wtedy warto to zapisać.

Oczywiście dobrze jest komuś też pokazać swoje dzieło i spytać o zdanie też nie zaszkodzi.


Życzę powodzenia i cierpliwości przy harmonizacjach,
Mariusz