04. Nuty i klawiatura

[Marcel]

< Poprzedni rozdział - Spis treści - Następny rozdział >

Jest to rozdział z "ABC teorii muzyki", którego autorem jest Pan Włodzimierz Królikowski.
Pan Włodzimierz zgodził się na opublikowanie poradnika na naszym forum :)

Jeżeli chcecie coś dodać w tym temacie lub macie jakieś pytania związane
z tematem tego rozdziału to śmiało piszcie posty poniżej.


Nuty i klawiatura


Nuty w kluczu wiolinowym i nazwy oktaw:


"Klucz  wiolinowy" to ten znak na początku  pięciolinii, zwany  kluczem  "G".
W  tym  kluczu  nuta  na  drugiej  linii  w  oktawie  razkreślnej  ma  oznaczenie  "g1"
(w  literaturze  spotyka  się  też  oznaczenie  " g'  ").




Nuty  w  kluczu  basowym  i  nazwy  oktaw :


"Klucz  basowy"  to  znak  na  początku  pięciolinii, zwany  kluczem  "F".
W  tym  kluczu  nuta  na  czwartej  linii  w  oktawie  małej  ma  oznaczenie  "f"






A  tak  to  wygląda  w  nutach  na  fortepian :

04. Nuty i klawiatura

Linia górna, z kluczem wiolinowym, zawiera nuty grane przez prawą rękę a dolna,
z kluczem basowym, zawiera nuty grane przez lewą rękę.

Jeśli usiądziemy przed klawiaturą w środku jej długości, a ręce ułożymy równolegle,
to przed sobą widzimy oktawę razkreślną, prawa dłoń spocznie na  oktawie dwukreślnej,
a lewa na oktawie małej.




Nazwy klawiszy (dźwięków), powtarzające się w każdej oktawie,
podaje w dolnym rzędzie poniższy rysunek:



Nazwy te stosowane są w zapisie nutowym.
W nauce śpiewu stosuje się nazwy ?sylabowe? (?solmizacyjne?):

c = do
d = re
e = mi
f = fa 
g = sol
a = la
h = si

Warto  tu  zwrócić  uwagę  na  klawisz  ?a1?, bowiem  do  tego  dźwięku (o  częstotliwości 440  drgań  na  sekundę)  stroją  się  w  orkiestrach  inne  instrumenty.

Wymieniony  powyżej  szereg  dźwięków  (a, ....., h) dotyczy, jak  widać  tylko  klawiszy  białych i nazywa  się  szeregiem  ?diatonicznym?. Na  pięciolinii, w  obu  kluczach, pokazane powyżej  nuty  reprezentują  właśnie  tenże  szereg.

Szereg  ten  (używa  się  też  określenia "skala")  posiada  szczególną  cechę,  ?odległości dźwiękowe? między klawiszami nie są jednakowe, i  tak :

c-d = d-e = f-g = g-a = a-h = ?cały  ton? (diatoniczny),
e-f = h-c = ?półton? (diatoniczny)

Do uzyskania półtonów pomiędzy klawiszami ?całotonowymi? służą klawisze czarne i tak :      
klawisz (12) daje półton między klawiszami (1) i (2),
klawisz (23) daje półton między klawiszami (2) i (3), itd.

W ten sposób każda oktawa zawiera 12 półtonów, a klawisz (8) ma taką samą nazwę jak (1) tylko jego dźwięk jest wyższy o oktawę (należy do następnej oktawy).

W notacji nutowej na pięciolinii, dźwięki reprezentowane przez klawisze czarne uzyskiwane są za  pomocą  ?krzyżyka?, stawianego przed nutą, który podwyższa ją właśnie o pół tonu, lub ?bemola?, który obniża ją o pół tonu (są to znaki ?chromatyczne?). W tych przypadkach, do nazwy nuty podwyższonej dodaje się ?is?, a do obniżonej ?es?.

Pokazano to na poniższym rysunku:



W związku z tym, kolejne czarne klawisze noszą analogiczne nazwy :

(12) = cis = des
(23) = dis = es
(45) = fis = ges
(56) = gis = as
(67) = ais = b

(zgodnie z podaną zasadą, klawisz i nuta ?b? winny mieć nazwę ?hes?,
ale w polskiej literaturze przyjęła się nazwa ?b?)

Znaki, o  których  tu  mowa, mogą  też  być  umieszczone  bezpośrednio  za  kluczem  (znaki ?przykluczowe?) i  oznacza  to, że  obowiązują  one  w  całym  utworze, chyba  że  zostaną odwołane  ?kasownikiem?, ale  odwołanie  to  obowiązuje  tylko  w  danym  takcie.

Podobnie też, inne znaki podwyższające, lub obniżające, spotykane w trakcie utworu (znaki ?przygodne?), ale różniące się od tych przykluczowych - obowiązują tylko w danym takcie - patrz poniższy przykład:



i tak: przykluczowy bemol na trzeciej linii nakazuje, aby wszystkie napotkane ?h? grać jako ?b? z wyjątkiem taktu 3 i 7, gdzie bemol ten jest skasowany, czyli tam gramy ?h?, natomiast w taktach 5, 6, 9, 10 gramy oczywiście  ?b?.

?gis? (znak przygodny) obowiązuje tylko w drugim takcie, stąd też często (dla przypomnienia) w następnym, trzecim takcie, przed ?g? stawia się kasownik.

Jeżeli teraz do wspomnianej skali diatonicznej dołączymy półtony klawiszy czarnych, to otrzymujemy  skalę ?chromatyczną?, która w zapisie nutowym wygląda następująco :


(?daszkiem? oznaczono dźwięki pochodzące od czarnych klawiszy)


Przykład ten pokazuje generalną zasadę używania znaków chromatycznych - w linii melodycznej idącej  w górę używamy krzyżyków, a w biegnącej w dół - bemoli, ale są tu też pewne wyjątki, które mają na celu zmniejszenie liczby znaków, co ilustruje przykład :




W skali diatonicznej jest prosto - obejmuje ona tylko białe klawisze i każdy z nich ma tylko jedną nazwę.


Znaki podwyższające i obniżające sprawiają, że w skali chromatycznej, zawierającej wszystkie klawisze, pojawiają się trzy nazwy (z jednym wyjątkiem), a mianowicie :



[Powiązane: Podwójne krzyżyki i bemole - wymowa nazw dźwięków]


Dodatki - nuty, nazwy klawiszy i nazwy oktaw:

04. Nuty i klawiatura

04. Nuty i klawiatura

< Poprzedni rozdział - Spis treści - Następny rozdział >