Zanim ukaże się pełny tekst tego tematu, proponuje skróconą jego wersję, czyli same porady i reguły
bez omawiania przykładów harmonizacji konkretnych utworów.
Gdy mamy nuty bez podłożonych akordów: - najpierw przesłuchajmy kilkakrotnie melodię, by wczuć się w jej "barwę harmoniczną" (przy odrobinie wprawy ucho podpowiada nam, że należałoby akord zmienić),
- potem, stosownie do linii melodycznej starajmy się zastosować tzw. ?
triadę harmoniczną?, tzn. akordy zbudowane na 1, 4 i 5-tym stopniu danej gamy - odpowiednio jest to
tonika (T),
subdominanta (S),
dominanta (D),
np.:
w gamie C-dur są to akordy
C (dźwięki c, e, g),
F (dźwięki f, a, c),
G (dźwięki g, h, d), lub
G7 (g, h, d, f),
w gamie a-moll są to akordy
a (dźwięki a, c, e),
d (dźwięki d, f, a),
E (dźwięki e, gis, h), lub
E7 (e, gis, h, d),
(przypomnijmy - litera duża to akord dur, mała - to moll)
Stosownie do linii melodycznej - tzn. sprawdzamy czy kolejne dźwięki melodii należą do któregoś z akordów triady. Jeśli nie, to sprawdzamy, czy nie brzmią dysonansowo z planowanym akordem.
Dalej - zależnie od indywidualnego gustu -
podkład harmoniczny można wzbogacić wykorzystując - ale również stosownie do linii melodycznej - tzw. "pokrewieństwo tonacji", z którego - pomijając teoretyczne uzasadnienie - wynika następująca reguła praktyczna: ?
dla danego akordu, pokrewnymi są wszystkie odległe o tercję małą, lub wielką, zarówno w górę, jak i w dół?.
I tak np. dla akordu
F pokrewnymi są akordy:
D, d, Des, des oraz
A, a, As, as.
Łącznie więc, ze wspomnianą triadą (w której mamy stosunek kwarty i kwinty), otrzymujemy zbiór co najmniej 11 akordów do wykorzystania w danym miejscu melodii. Co najmniej, bo są jeszcze inne, zaawansowane możliwości, z których omówimy tylko najczęściej stosowane.
Innymi słowy, nie popełnimy błędu jeśli kolejne akordy będą odległe od siebie o kwartę, kwintę, tercję małą, lub wielką, zarówno w górę, jak i w dół.
A wspomniane
zaawansowane możliwości to:
- ?
pochody chromatyczne?:
- w dół, czyli przejście do akordu odległego o tercję, np.: F, E, Es,D, lub F7, E7, Es7,D7
- analogicznie - w górę , np.: F, G, Gis, A, lub F7, G7, Gis7, A7
(stosuje się szczególnie jako wypełnienie ?całonutowego? taktu),
- ?
opóźnienia?, lub inaczej
akordy ?wprowadzające? do akordu septymowego:
(pomijam teoretyczne uzasadnienie, bo wystarczy zapamiętać regułę)
- np.: g, C7, lub g7, C7, czyli akord moll leżący kwartę niżej,
- np.: b, C7, lub b6, C7, czyli akord moll leżący sekundę wielką niżej.
(zależnie od sytuacji akord stosuje się w aktualnym, lub poprzednim takcie)
W wielu utworach
na zakończenie frazy występuje tonika, lub dominanta "ciągnięta" przez 2 takty, lub w ostatnim takcie mamy całotaktową pauzę. W takich przypadkach można zastosować następujące
pochody ?wypełniające? - przykładowo w tonacji F-dur :
F, g7 | G#7zm, F || lub F, g7 | F || - pochód w górę, lub w dół - tonika F na początku i końcu pochodu,
C7, d7 | D#7zm, C7 || lub C7, d7 | C7 || - pochód w górę, lub w dół (dominanta C na początku i końcu pochodu)
B, H7zm | F ||, lub B, b | F || - przejście z subdominanty do toniki
F, d | g, C7 || lub F, d7 | g7, C7 || - przejście z toniki do dominanty
F, F#7zm | C7 || - przejście z toniki do dominanty
F, E, F, F# | G || lub F7, E7, F7, F#7 | G7 || - przejście do "sekundy górnej"
Zaś przerwanie monotonii uzyskuje się np. następująco:
- zamiast np. F, F | C7, C7 || dajemy F, F(d) | g, C7 || lub F, F(d7) | g7, C7 ||
- zamiast np. f, f | C7, C7 || dajemy f, f(Des) | b, C7 || lub f, f(Des) | b6, C7 ||
Przykłady omawianych "pochodów" podaje ilustracja :
Podkładanie akordów pod melodie
Dobrą szkołą harmonii są też kolędy - nie te w łatwym układzie, lecz stare wydania opracowane na fortepian w układzie 4-głosowym (patrz akordy w dolnym wierszu, w górnym mamy tylko triadę podstawową):
Podkładanie akordów pod melodie
Przy metrum 3/4 i umiarkowanym, lub szybkim tempie, z oczywistego względu, należy unikać stosowania więcej niż jednego akordu w takcie, natomiast przy metrum 4/4 - nie więcej niż dwóch. W tempach dostatecznie wolnych możemy użyć innego akordu nawet na każde tempo.
Na zakończenie - zróbmy następujące ćwiczenie, które przygotuje nas do szybkiego zagrania innego akordu mającego ?w sopranie? (czyli jako górną nutę) tę samą nutę, np. nutę ?c?.
Zastanówmy się jakie akordy można podłożyć do tego dźwięku (w tym przypadku
dźwięki składowe należy dodawać w dół).
Poniżej mamy zestawienie takich akordów (być może niekompletne, będę wdzięczny za ewentualne uzupełnienie).
Zestawienie nie zawiera akordów niepełnych i akordów typu "sus2", "sus4",
"add9", "add11", "add13".
Podkładanie akordów pod melodie
Akordy proste, czyli trójdźwięki:C (c, g, e) (inv) - akord w przewrocie
C+ (c, gis, e) (inv)
c (c, g, es) (inv)
a (c, a, e) (inv)
F (c, a, f)
f (c, as, f)
As (c, as, es) (inv)
Akordy sekstowe:C6 (c, a, g, e) (inv) ***
c6 (c, a, g, es) (inv)
a6 (c, a, fis, e) (inv)
F6 (c, a, f, d) (inv) ***
f6 (c, as, f, d) (inv)
Es6 (c, b, g, es) ***
es6 (c, b, ges, es)
As6 (c, as, f, es) (inv) ***
Akordy septymowe:C7 (c, b, g, e) (inv)
c7 (c, b, g, es) (inv) = Es6 ***
a7 (c, a, g, e) (inv) = C6 ***
F7 (c, a, f, es) (inv)
F7+ (c, a, f, e) (inv)
f7 (c, as, f, es) (inv) = As6 ***
D7 (c, a, fis, d)
d7 (c, a, f, d) = F6 ***
As7 (c, as, ges, es) (inv)
Des7+ (c, as, f, des)
Akordy nonowe:B7/9 (c, b, as, f, d) (inv) *
D7/9 (c, a, fis, e, d) **
Uwagi :
* - akord brzmi ładnie i przejrzyście z prymą "b" przeniesioną do lewej ręki
** - dźwięki "e,d" trzeba zagrać kciukiem, lub prymę "d" przenieść do lewej ręki
*** - dźwięki składowe są identyczne, lecz oba akordy występują w innych konfiguracjach
(np. a7 jest w drugim przewrocie a C6 w pierwszym)
Informacja dla początkujących
W "normalnym" akordeonie - jak wiadomo - w basach mamy tylko 4 akordy : dur, moll, dur-septymowy
i dur-septymowy-zmniejszony.
Wszystkie inne akordy, występujące w tym temacie, należy grać z pominięciem "dodatków", bo często występują one w melodii, lub - grając wielodźwiękami - wspomniane dodatki można zagrać prawą ręką.
