< Poprzedni rozdział -
Spis treści -
Następny rozdział >
Jest to rozdział z "
ABC teorii muzyki", którego autorem jest Pan
Włodzimierz Królikowski.
Pan Włodzimierz zgodził się na opublikowanie poradnika na naszym forum
Jeżeli chcecie coś dodać w tym temacie lub macie jakieś pytania związane
z tematem tego rozdziału to śmiało piszcie posty poniżej.
Trójdźwięki diatoniczneTrójdźwięki diatoniczne (gamowłaściwe) na poszczególnych stopniach
gamy C-dur pokazuje poniższa ilustracja:
Każdy z tych trójdźwięków nosi swoistą nazwę, wynikającą z jego funkcji. Stąd też pochodzi nazwa
harmonia funkcyjna.
I tak :
- trójdźwięk zbudowany na
I stopniu gamy nosi nazwę
tonika (T)
- na
IV stopniu -
subdominanta (S)
- na
V stopniu -
dominanta (D)
czyli są to nazwy analogiczne do nazw odpowiednich stopni gamy.
Te trzy akordy to
triada harmoniczna (T-S-D), odnosząca się do głównych stopni gamy, która tworzy podstawę warstwy harmonicznej utworów muzycznych.
Pozostałe stopnie gamy zwiemy stopniami pobocznymi. I tak :
- trójdźwięk na
II stopniu gamy zwany jest
subdominantą II-go stopnia, bo ma dwa dźwięki wspólne z subdominantą (f, a)
- trójdźwięk na
III stopniu to
tonika III-go stopnia, bo ma dwa dźwięki wspólne z toniką (e, g), lub też
dominanta III-go stopnia, bo ma dwa dźwięki wspólne z dominantą (g, h)
- trójdźwięk na
VI stopniu to
tonika VI-go stopnia, bo ma dwa dźwięki wspólne z toniką (c, e)., lub też
subdominanta VI-go stopnia, bo ma dwa dźwięki wspólne z subdominantą (a, c)
- trójdźwięk na
VII stopniu to
dominanta VII-go stopnia, bo ma dwa dźwięki wspólne z dominantą (h, d).
Popatrzmy teraz na te trójdźwięki pod kątem ich budowy, tzn. z jakich tercji się składają i w jakiej kolejności te tercje występują:
- trójdźwięki na stopniach I, IV, V złożone są z
tercji wielkiej (3w) i
tercji małej (3m) licząc od dołu, czyli od najniższego dźwięku i takie trójdźwięki nazywamy
durowymi.
- na stopniach II, III, VI kolejność tercji jest odwrotna i takie trójdźwięki nazywamy
mollowymi.
- na VII stopniu mamy obie tercje małe i te trójdźwięki nazywamy
zmniejszonymi.
Tym różnym nazwom trójdźwięków odpowiadają oczywiście różne oznaczenia, i tak :
- trójdźwięki durowe oznaczamy
literą dużą, sama zaś litera pochodzi od nazwy dźwięku danego stopnia gamy, który równocześnie jest najniższym dźwiękiem tego akordu. W tej gamie mamy zatem 3 akordy dur : C, F, G (mówimy "ce dur", "ef dur" i t.d.). W literaturze zagranicznej spotyka się oznaczenie CM, FM, GM (M = Major).
- w oznaczeniach trójdźwięków mollowych też występuje różnorodność. W literaturze zagranicznej przeważa oznaczenie Dm, Em, Am (m = minor) a w literaturze polskiej przeważa oznaczenie
literą małą, czyli tak jak na ilustracji powyżej (mówimy "de mol", "e mol" i t.d.).
- oznaczenia trójdźwięków zmniejszonych są w literaturze najbardziej zróżnicowane - na powyższej ilustracji użyto polskiej końcówki "zm" (Hzm - mówimy "ha zmniejszony") natomiast w nutach, w tym w różnych zagranicznych, spotyka się oznaczenia: H-, Ho, Ho, Hdim.
W równoległej gamie mollowej, czyli w
gamie a-moll naturalnej, struktura rodzajowa trójdźwięków diatonicznych jest identyczna jak w gamie C-dur, tzn. występują też 3 akordy dur, 3 akordy moll, 1 akord zmniejszony, ale występują one na innych stopniach. Pokazuje to poniższa ilustracja:
Natomiast w
gamie a-moll harmonicznej, z uwagi na podwyższony VII stopień, struktura rodzajowa trójdźwięków diatonicznych zmienia się na bardziej zróżnicowaną, Pokazuje to poniższa ilustracja :
I tak - na III stopniu pojawił się nowy,
trójdźwięk zwiększony, złożony z dwóch tercjii wielkich, na V stopniu następuje zmiana trójdźwięku moll na dur, na VII stopniu następuje zmiana trójdźwięku dur na zmniejszony, czyli w tej gamie są dwa trójdźwięki zmniejszone.
Trójdźwięk zwiększony na powyższej ilustracji oznaczono polską końcówką "zw" (Czw - mówimy "ce zwiększony") natomiast w nutach, w tym w różnych zagranicznych, przeważa oznaczenie literą dużą i dodatkowo znakiem "+", np. C+.
Sumując - poznaliśmy budowę i oznaczenia 4 podstawowych rodzajów trójdźwięków diatonicznych. Ich zestawienie, na przykładzie dźwięku podstawowego "C" oraz ich rozkład na poszczególnych stopniach gam, podają poniższe tabele :
Przypomnijmy, że - analogicznie jak schemat skali dur, lub moll powtarza się we wszystkich gamach - tak i układ akordów podany w dolnej tabelce należy traktować jako schemat powtarzający się we wszystkich gamach.
W trójdźwiękach "krzyżykowych" i "bemolowych", tzn. zawierających w nazwie polskie końcówki "is", "es", "s" - np. Fis, Des, Es, podstawowym znakiem dodatkowym za literą jest znak "krzyżyka" (#), lub "bemola" (b), czyli oznaczenie w tym przykładzie będzie następując : F#, Db, Eb (użyto tu malej litery "b" zamiast znaku bemola ze względu na brak takiego znaku w programie Word, co jest często spotykane w podobnych, jak to, opracowaniach).
Należy też pamiętać, że w nutach anglojęzycznych naszemu oznaczeniu "H" odpowiada oznaczenie "B" a naszemu "B" odpowiada "Bb" i dotyczy to zarówno oznaczenia dźwięku, jak i akordu.
< Poprzedni rozdział -
Spis treści -
Następny rozdział >
