Skala pentatoniczna, a akompaniament

[PanSzczepan]

Skala pentatoniczna jest o tyle przyjemna, że każdy dźwięk pasuje do danej skali. Ostatnio trochę z nią poeksperymentowałem i stwierdzam że przy akompaniowaniu akordami (na klawiaturze) można dodawać za jej pomocą różne zagrywki, przejścia, itd. Co myślicie o takim graniu akompaniamentu pentatoniką? 
I czy można akompaniować jakąś piosenkę tylko tą skalą (nie myśląc o akordach)? Zdaje mi się, że np. w duecie z gitarą lub w jakimś zespole akordeon może grać same przejścia, riffy.

Powiązany temat:
https://forum.akordeonowe.pl/nauka-gry-na-akordeonie/akompaniament-na-akordeonie/

[Marcel]

Może to Cię zainteresuje

Pentatonic Exercises for Improvisation- All Instruments
https://www.youtube.com/watch?v=htD5xGbrqJE

[PanSzczepan]

Fajny poradnik, dzięki 

[SamMuz]

PanSzczepan, mógłbyś trochę przybliżyć temat? Wiem, że taka skala jest, ale nigdy świadomie jej nie używałem.
Co należy rozumieć przez stwierdzenie:
"Skala pentatoniczna jest o tyle przyjemna, że każdy dźwięk pasuje do danej skali."

[PanSzczepan]

Co należy rozumieć przez stwierdzenie:
"Skala pentatoniczna jest o tyle przyjemna, że każdy dźwięk pasuje do danej skali."

Pomyliłem słowo "skala" z "tonacja" 
Jak nazwa wskazuje skala pentatoniczna składa się z pięciu dźwięków.
Buduje się ją tak jak skale durową i molową tylko "odcina" się dwa składniki:

W skali durowej odcinamy IV i VII stopień:
(Dla C dur): C D E F G A H
powstaje: C D E G A
(Dla G dur): G A H C D E Fis
powstaje: G A H D E
itd..

W skali molowej, odcinamy II i VI stopień:
(dla a moll): A H C D E F G
powstaje: A C D E G
(dla c moll): C D Es F G As B
powstaje: C Es F G B
itd..

I teraz gdy mamy utwór/podkład w tonacji np. C dur, to grając jakikolwiek dźwięk ze skali pentatonicznej C dur (C D E G A),  będzie pasował.
Często gitarzyści improwizują za pomocą pentatoniki, ponieważ nie muszą kombinować żeby pasował każdy dźwięk. Za jej pomocą można grać różne solówki/przejścia itd., a ja chciałem zapytać czy można akompaniować tylko pentatoniką.

[SamMuz]

Zapodam cytat z podręcznika Franciszka Wesołowskiego "Zasady muzyki"
cytat: "Pentatonika jest skalą pięciostopniową, szósty stopień jest powtórzeniem pierwszego o oktawę wyżej" Dalej z tekstu wynika, że są dwie pentatoniki, a mianowicie: bezpółtonowa i zawierająca półtony. Bezpółtonową można zbudować od dowolnego dźwięku, zwanego "dźwiękiem centralnym" odliczając sekundę wielką i kwartę czystą w górę i w dół. Bazując na dźwięku "c" pentatoniką będzie szereg:
G,B,c,d,f Dźwięk centralny pogrubiony. Układając te dźwięki w jednej oktawie otrzymamy c, d, f, g, b .  Są to trochę inne dźwięki w szeregu niż Ty podałeś PanSzczepan, ale to może mieć związek z tą pentatoniką zawierającą półtony. Mogę trochę podłubać w literaturze bo temat jest ciekawy.
Pytałeś czy można akompaniować pentatoniką?
Mnie się wydaje, że nie ma znaczenia jakiej skali używasz, byleby ucho zaakceptowało to co grasz.
Najłatwiej byłoby mieć instrument z sześcioma klawiszami w oktawie wystrojonymi w pentatonice i gramy. Teraz to trzeba wiedzieć które klawisze omijać.

[Marcel]

Najłatwiej byłoby mieć instrument z sześcioma klawiszami w oktawie wystrojonymi w pentatonice i gramy. Teraz to trzeba wiedzieć które klawisze omijać.

Już mamy taki instrument Najprościej dostępna skala pentatoniczna, to same czarne klawisze

Proponuję pobawić się w granie dowolnych czarnych klawiszy w losowej kolejności, pojedynczo oraz w dwudźwiękach i akordach złożonych z losowych dźwięków. To co powstanie, to improwizacja przy użyciu skali pentatonicznej Co by się nie zagrało, to zabrzmi to podobnie sensownie Na tym polega siła tej skali. Wykorzystuje się ją też np. przy dzwonkach wietrznych (gdzie dźwięki są losowe, a mają być w harmonii) lub przy strojeniu hang drumów.

Grając kolejne po sobie 6 czarnych klawiszy, zaczynając od innego dźwięku, zagramy 5 różnych skal pentatonicznych:

Minor pentatonic - E?-G?-A?-B-D?-E?
Major pentatonic - G?-A?-B-D?-E?-G?
Egyptian, suspended   - A?-B-D?-E?-G?-A?
Blues minor, Man Gong () - B -D?-E?-G?-A?-B
Blues major, Ritsusen (??), yo scale - D?-E?-G?-A?-B-D?

[SamMuz]

Z powyższego wnioskuję, że nasz system dur-moll jest najbardziej uniwersalny, obejmujący wszystkie występujące w muzyce skale. Czy istnieją skale, które zawierają dźwięki nie występujące w naszym systemie? Pewnie chodziłoby tutaj już o ćwierćtony?

I taka dygresja: jeśli przyjmiemy szereg czarnych klawiszy np od Es i obniżymy każdy dźwięk tego szeregu o półton to otrzymamy szereg: D,F,G,A,C który też jest pentatoniką, ale na samych białych klawiszach. Zatem uklad tak zwanych półtonów czyli klawiszy czarnych jest "naturalną" pentatoniką w skali dur-moll.
Naturalną, bo akurat klawisze te układają się po kolei. W pentatonice.

[Marcel]

Skale pentatoniczne (5 stopniowe) są o wiele starsze od skal heptatonicznych (7 stopniowych) takich jak dur i moll oraz opartego na nich systemu dur-moll. Znane nam współcześnie skale - durowa i molowa powstały na przełomie XVII / XVIII wieku, a najstarszy znaleziony instrument używający skali pentatonicznej jest datowany na ok. 50 tysięcy lat

To, że na klawiszach da się zagrać wiele różnych skal, nie tylko dur, moll i pentatonicznych, ale i dziesiątek innych, niektórych bardzo egzotycznych i odległych od skali durowej i molowej, to wynik dostępnego na klawiaturze chromatycznego układu dźwięków (poza który nie wychodzą dane skale), a nie przynależności tych skal do systemu dur-moll (przynajmniej ja tak to rozumiem).

Trochę offtop, ale może to będzie obrazowe: Na klasycznym fortepianie, używając zwykłych białych i czarnych klawiszy, gra się też muzykę atonalną, a nie znaczy to, że jest to muzyka w systemie dur-moll. Przykład - https://www.youtube.com/watch?v=s14B9lWBtz8


Wracając do skal pentatonicznych, tak jak wspomniałem, są to skale dość pierwotne, które pojawiały się w wielu kulturach (na długo przed powstaniem skali durowej i molowej). Tutaj wesoła ciekawostka - Bobby McFerrin (jeden z genialnych, współcześnie żyjących muzyków) pokazuje jak głęboko skala pentatoniczna jest zakorzeniona https://www.youtube.com/watch?v=ne6tB2KiZuk Na końcu filmiku wspomina, że niezależnie w której części świata się pojawi, to publiczność świetnie sobie radzi z pentatoniką.

[PanSzczepan]

Jak się gra na czarnych to brzmi jak jakaś chińska muzyka ludowa.

https://magazyngitarzysta.pl/warsztat/porady/4366-co-oznacza-termin-pentatonika-anhemitoniczna
Te dźwięki które podałem, to pentatonika durowa i molowa. Zdaje mi się, że tą którą gra się np. tylko czarnymi to właśnie inna "odmiana" pentatoniki. W każdym razie pentatonika to każda skala zbudowana z pięciu dźwięków.

Najłatwiej byłoby mieć instrument z sześcioma klawiszami w oktawie wystrojonymi w pentatonice i gramy. Teraz to trzeba wiedzieć które klawisze omijać.

To jest świetne:
https://forum.akordeonowe.pl/naprawa-akordeonow/zrob-to-sam-akordeon-harmonia/

[Marcel]

Te dźwięki które podałem, to pentatonika durowa i molowa. Zdaje mi się, że tą którą gra się np. tylko czarnymi to właśnie inna "odmiana" pentatoniki.

To te same skale To co podałeś, to te dwie pierwsze skale

Minor pentatonic - E?-G?-A?-B-D?-E? (pentatonika molowa)
Major pentatonic - G?-A?-B-D?-E?-G? (pentatonika durowa)
Egyptian, suspended   - A?-B-D?-E?-G?-A?
Blues minor, Man Gong () - B -D?-E?-G?-A?-B
Blues major, Ritsusen (??), yo scale - D?-E?-G?-A?-B-D?

Oczywiście każdy z dźwięków można podwyższyć lub obniżyć o tę samą ilość półtonów i schemat skali zostanie zachowany, a nie będą to już tylko czarne klawisze


Major pentatonic - G?-A?-B-D?-E?-G? (pentatonika durowa)
obniżając każdy dźwięk np. o 6 półtonów mamy C-D-E-G-A-C

W skali durowej odcinamy IV i VII stopień:
(Dla C dur): C D E F G A H
powstaje: C D E G A

Minor pentatonic - E?-G?-A?-B-D?-E? (pentatonika molowa)
obniżając każdy dźwięk np. o 6 półtonów mamy A-C-D-E-G-A

W skali molowej, odcinamy II i VI stopień:
(dla a moll): A H C D E F G
powstaje: A C D E G

[PanSzczepan]

Aaa to już rozumiem, dzięki. 

[SamMuz]

Ta ja nie rozumiem: jaka zatem jest różnica pomiędzy pentatoniką dur C,D,E,G,A  a pentatoniką moll A,C,D,E,G  ?  To są te same dźwięki tylko w innej kolejności.

[Marcel]

W teorii różnica polega na różnych interwałach między kolejnymi stopniami, a w praktyce m.in. to daje jej dość unikatową cechę, polegającą na tym, o czym wspominał na samym początku PanSzczepan i co sprawia, że jest świetna do improwizacji, czyli o tym, że nie gryzie się, ani z akordami durowymi, ani z mollowymi. Obojętnie co byśmy nie zagrali, zabrzmi to bez zgrzytów.

Zwróćmy uwagę na to, czego nie ma w skalach pentatonicznych względem dur / moll

W skali durowej odcinamy IV i VII stopień:
(Dla C dur): C D E F G A H
powstaje: C D E G A

jest to interwał trytonu (tzw. diabelski interwał  ), który odpowiada za budowanie napięcia i silnego dysonansu.

Skala pentatoniczna, a akompaniament

Z lewej skala dur, z prawej pentatoniczna dur, B=H (angielski zapis)



Tutaj jeszcze odnośnie diabelskiego trytonu:

"Najbardziej skrajne było podejście ówczesnych muzyków (XVIII wiek) do interwału trytonu, który ze względu na swoją niezwykle rażącą - jak na tamte czasy - dysonansowość określano mianem diabolus in musica (diabeł w muzyce). Współbrzmienie to uznawano za dzieło szatana."

https://pl.wikibooks.org/wiki/Podstawy_teorii_muzyki/Tryton

[PanSzczepan]

Dodam jeszcze, że to są te same dźwięki, ale pełnią inne funkcję np. toniki:
dur: C D E G A
mol: C D E G A
Więc w pentatonice C dur rozwiązanie będzie na C, a w A moll na A